ارزیابی اثرات محیطزیستی (EIA)
ارزیابی محیطزیستی یا به عبارت دقیق‌تر ارزیابی اثرات محیطزیستی ترجمه‌ای از عبارت انگلیسی (EIA) Environmental Impact Assessment و به معنی ارزیابی پیامدهای (مثبت یا منفی) محیطزیستی یک برنامه، سیاست، طرح و یا پروژه، قبل از اجرایی شدن آن با هدف کمک به تصمیم‌گیری آگاهانه است. مراجع مختلف تعاریف دقیق‌تری برای این عبارت ارائه‌داده‌اند:
تعریف EIA براساس سند مشـترک برنامـه محیط زیست سازمان ملل متحد و سازمان محیطزیست کانادا و یونسکو
در سند مشترک برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد،-سازمان محیطزیست کانادا و یونسکو، که به یکی از اسناد کلاسیک ارزیابی پیامدهای محیط زیستی تبـدیل شـده اسـت،ارزیـابی اثرات محیط زیستی ایـن‌گونـه تعریـف شـده اسـت:«ارزیـابی اثرات محیطزیستی را می‌توان به عنوان روشی تعریف کـرد کـه شـناخت، پـیش‌بینـی،تشـریح،تبیین و
تبـادل اطلاعـات دربـاره اثرات منفـی طـرح یـا پـروژه بـر انسـان و اکوسیستم‌هایی که انسان برای تداوم حیات سالم خود به آن وابسته است، میسر می‌سازد». همچنین در تعریفی دیگر از این سند مشترک با نگاه حقوقی آمده است: «فرایند ارزیابی اثرات محیط زیستی را می‌توان روشی دانست که از طریق تعیین قواعـد و دستورالعمل‌هایی مشخص به روند ارزیابی نظم بخشیده و آن را از نظر شکل ظاهری و ساختار درونـی بـه فرایندی قانونمند تبدیل می‌نماید».
تعریف ارزیابی اثرات محیط زیستی از دیدگاه سازمان ملل متحد
مرکز سازمان ملـل نظـر خـود را دربـاره ارزیـابی اثرات محیط زیستی چنین بیان می‌دارد:-«ارزیابی اثرات محیطزیستی فعالیتی است کـه به منظور شناخت و پـیش‌بینـی پیامدهای ناشی از پیشـنهادات قـوه مقننـه، سیاسـتهـا، برنامه‌ها،پروژه‌ها و اقدامات اجرایی و نیز جهت تبادل اطلاعات درباره اثرات این پیامدها بر سلامت انسان و رفاه جامعه صورت می‌گیرد».
تعریف ارزیابی اثرات محیط زیستی از دیدگاه اتحادیۀ بین‌المللـی ارزیـابی اثرات محیط زیستی
براساس تعریف اتحادیه بین المللی ارزیابی اثرات محیط زیستی، ارزیـابی را می‌توان «فرایند شناسایی،پـیش‌بینـی، ارزیابی و اقدامات کاهشی اثرات بیـوفیزیکی، اجتمـاعی و دیگر اثرات مرتبط با توسعۀ پیشنهادی قبل ازتصمیم‌گیری اصـلی و عملیـات اجرایـی نامید». اگرچه در تمام تعاریف بالا تمرکز اصلی در بحث EIA بر ارزیابی اثرات-است، باید توجه داشت که EIA نظامی است که ارزیابی تنها بخشی از آن است. این ارزیابی، نه هدف نهایی نظام EIA و تنها عنصری از این نظام است.
در گزارشی که مدرسه توسعه پایدار و دیده‌بان ارزیابی محیط زیستی در خصوص چیستی EIA و آسیب‌شناسی و فهم نادرست آن در ایران تهیه‌کرده‌است، درباره عناصر ارزیابی و فرآیند ارزیابی بیشتر بخوانید:
ارزیابی راهبردی محیطزیستی (SEA)
ارزیابی راهبردی محیطزیستی یا ارزیابی استراتژیک محیط زیستی ترجمه‌ای از عبارت انگلیسی (SEA) Strategic Environmental Assessment است. راهنمای ارزیابی راهبردی محیط زیستی طرحهای عمرانی (ضابطه شماره ۶۹۰) یکی از کامل‌ترین مراجع فارسی در این زمینه است. در این مرجع تعاریف مختلف SEA گردآوری شده‌است. از جمله مهم‌ترین تعاریفی که در این مرجع هم به آنها اشاره شده است می‌توان به تعریف Patridario (1998) و (۱۹۹۶) Verheem and Sadler اشاره کرد.
– فرآینـد نظـام‌منـد ارزیابی پیامدهای محیطزیستی سیاست‌هـا، برنامـه‌هـا و طـرح‌هـای پیشـنهادی بـه منظـور ادغـام ملاحظـات محیط زیستی در مراحل ابتدایی تصمیم‌گیری‌های کلان اقتصـادی و اجتمـاعی. درحقیقـت، ارزیـابی راهبـردی محیطزیست فرآیندی است که در آن آثار و پیامدهای ناشی از اتخـاذ سیاسـتهـا، راهبـردهـا و برنامـه‌هـا بـه شیوهای نظام‌مند، شناسایی و ارزیابی شده و به دنبال آن راهکارهای لازم برای کاهش پیامدهای محیط زیستی ناشی از اجرای سیاست‌ها و برنامه‌ها اتخاذ می‌گردد، سدلر و وِرهیم (۱۹۹۶).
– ارزیابی راهبردی محیطزیست را روشی نظام‌مند و پویا برای ارزیابی است که در مراحـل آغازین تصمیم‌سازی به منظور کاهش آثار و پیامدهای سوء محیطزیستی گزینه‌های مختلف سیاست‌ها، برنامه‌ها و طرح‌ها انجام می‌شود و درجستجوی تلفیق ملاحظات محیط زیستی با سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی بـه منظـور حفظ پایداری بیوفیزیکی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی با توجه به محدودیت‌های محیطزیستی است، پارتیداریو (۱۹۹۸).